Tⁿketicinin SesiB▌LG▌SAYAR SATIN ALIRKEN D▌KKATTⁿketici Meseleleri k÷■esi yay²nlanmaya ba■lad²≡²ndan beri, bana gelen tⁿketici ■ikayetleri aras²nda yeni al²nan sistemlere ili■kin olanlar her ay sektirmeksizin hep birinci s²ray² ald². Bize telefon eden, faks g÷nderen ■ikayetτi okurlar²m²z bilgisizlikleri nedeniyle kand²r²ld²klar²n² s÷ylⁿyorlard². Tabii hemen ■ikayet edilen firmalarla temasa geτtik ve okurlar²m²z²n problemlerine τ÷zⁿm aramaya ba■lad²k. Kimi firmalar (belki PC World isminden τekindiklerinden, belki gerτekten soruna iyi niyetle yakla■t²klar²ndan) ■ikayetlerin hakl²l²≡²n² kabul ederek ■ikayet sahibi okurlar²m²z²n ald²≡² PCÆleri yenilediler veya paralar²n² geri ÷dediler. Kimi firmalar ise kendilerinin hakl² oldu≡u konusunda ²srar ederek problemlerin kullan²c² hatas²ndan kaynakland²≡²n² belirttiler. Gerτekten de baz² problemler kullan²c² hatas²ndan veya kullan²c²n²n bilgi eksikli≡inden kaynaklan²yordu. Durum kendilerine izah edildi ve yine baz² alternatif τ÷zⁿmler ÷nerildi. ▌ddialar²n² haks²z buldu≡umuz firmalar oldu≡unda ise okurlar²m²za ■ikayetlerini iletebilecekleri ve τ÷zⁿm arayabilecekleri makamlar²n isim ve telefonlar²n² s÷yledik.Ancak bu konuda gelen ■ikayetlerin τoklu≡una bakt²≡²mda, hemen hemen bⁿtⁿn yeni kullan²c²lar²n kendilerine yol g÷sterecek birilerine ihtiyaτ duydu≡u anla■²l²yordu. Bu yⁿzden bu ayki k÷■emde yeni bilgisayar alan veya almaya niyetlenmi■ okurlar²m²z²n dikkat etmesi gerekli konulara de≡inmeyi ve baz² τ÷zⁿmler ÷nermeyi gerekli g÷rdⁿm. Bunun iτin ÷nce yeni bir PC sat²n alanlar²n ■ikayetlerinin hangi alanlarda yo≡unla■t²≡²na bakal²m:
1. Sat²n al²nan PCÆnin sat²c² taraf²ndan vaat edilen konfigⁿrasyonda τ²kmamas². Ne Sat²n Ald²≡²n²z² BilinEn τok kar■²la■t²≡²m birinci gerekτe, ayn² zamanda tⁿketici problemleri iτinde en ciddi olan². ╟ⁿnkⁿ iddia do≡ruysa ve soruna hemen τ÷zⁿm bulunam²yorsa ortada yasal y÷ntemlere ba■vurmay² gerektirebilecek bir kand²rmaca var. Bak²n bizi arayan okurlar²m²z nelerden ■ikayet etmi■ler:
╖ Sabit diskimin kapasitesi bana s÷ylenenden dⁿ■ⁿk. Elbette sizin de bunlara benzer veya daha de≡i■ik ■ikayetleriniz olabilir. Peki, i■e nereden ba■lamal²? Elbette garanti belgesinden: PC satan firmalar, al²c²ya verdikleri garanti belgelerine veya garanti belgesi yerine geτen faturalara sat²n al²nan PCÆnin tⁿm ÷zelliklerinin bir listesini yazmak zorunda. Bu yⁿzden bir PC al²rken ilk yapman²z gereken ■ey garanti belgesini (veya faturay²) dikkatle kontrol etmek. Bahsetti≡imiz listede ayr² olarak sat²labilecek her tⁿr donan²m ayg²t² ve ÷zellikleri bulunmal². Bunlar aras²nda monit÷r, RAM, i■lemci, klavye, fare gibi temel donan²m parτalar² gibi CD sⁿrⁿcⁿleri, ses kartlar²n² ve sabit diskleri de sayabiliriz. Bu listede herhangi bir eksiklik (÷rne≡in PC ile birlikte verilmesine kar■²n belgeye h²z² yaz²lmayan CD-sⁿrⁿcⁿ) sonradan herhangi bir hak talep etmenizi zorla■t²rabilir. Ayr²ca baz² firmalar²n belki dikkatsizlikle, belki kasten bu parτalardan bir veya birkaτ²n² yazmay² ihmal ettiklerine de tan²k olduk. ▌kinci dikkat etmeniz gereken ve genelde hep sorun τ²karan nokta ise PCÆnizi eksiksiz teslim alman²z. TⁿrkiyeÆnin ekonomik ko■ullar² nedeniyle τo≡u firma stoksuz τal²■²yor. Bu nedenle yeni ald²≡²n²z PCÆye ekletmek istedi≡iniz bir parτa ellerinde olmayabiliyor. Bu durumda sat²c² firman²n size ilk ÷nerece≡i ■ey, almaya karar verdi≡iniz PCÆyi bu haliyle veya geτici baz² donan²m ayg²tlar²yla size teslim etmek ve bekledikleri mallar² gⁿmrⁿkten τektiklerinde evinize veya i■yerinize gelip eksiklikleri tamamlamak oluyor. Ya■ad²≡²m deneyimlere bakarak bu tⁿr ÷nerileri kabul etmenizi pek ÷nermem. ╟ⁿnkⁿ, sat²c² firma istenen marka ve modelde bir donan²m parτas²n² bulamazsa size ba■ka alternatifler ÷nermek zorunda kal²yor; ôYapacak bir ■ey yokö deyip bu ÷neriyi de kabul eder, sonra da bu donan²mdan memnun kalmazsan²z derdinizi anlatman²z iτin epey u≡ra■man²z gerekecek. Tabii bu arada fatura tarihi ⁿzerinden geτen zaman 15 gⁿnⁿ a■m²■sa bilgisayar²n²z² iade edip paras²n² geri isteme ■ans²n²z tamamen ortadan kalk²yor. Ne yaz²k ki baz² okurlar²m²z iyi niyet kurallar²na ald²rmayan birkaτ firma ile bu tⁿr sorunlar ya■ad²lar. PCÆnizi Test EdinElbette faturadaki donan²m parτalar²n²n say²s²yla teslim ald²≡²n²z PCÆdeki donan²mlar²n say²s²n²n tutmas² sadece i■in yar²s²n²n halloldu≡u anlam²na geliyor. Peki bu donan²mlar²n ÷zellikleri de faturada yazanlarla uyu■uyor mu? Deneyimsiz bir kullan²c²n²n bu soruya cevap bulmas² zor. ╟ⁿnkⁿ pek τok teknik terim onlar iτin bir anlam ifade etmeyebilir. PC WorldÆde yer verdi≡imiz yay²nlarla okurlar²m²z² bu konuda ayd²nlatmaya τal²■²yoruz. Ancak yeni ald²≡²n²z bir PCÆyi hangi testlerden geτirmeniz gerekti≡ini ve bunun iτin gerekli araτlar² nas²l elde edece≡inizi burada tekrar hat²rlatmakta fayda var:▌■lemci. Pek τok kullan²c² i■lemcisinin modelinden ve h²z²ndan emin olmak ister. ▌■lemci model ve h²z²n² belirlemek iτin en kolay y÷ntem bilgisayar aτ²ld²≡²nda ekrana gelen bilgileri takip etmektir. Burada i■lemcinizin model ve h²z²n² g÷receksiniz. Ancak anakartta veya BIOSÆda baz² ayarlamalar yap²larak i■lemcinizin olmas² gerekti≡inden yⁿksek g÷sterildi≡inden ku■kulan²yorsan²z sizin bir test yaz²l²m²na ihtiyac²n²z var. Norton Utilities paketiyle gelen SysInfo program² donan²m²n²zla ilgili pek τok ÷zelli≡in yan² s²ra i■lemci h²z²n²z² da size bildirir. Ancak Norton UtilitiesÆin eski sⁿrⁿmleri Pentium i■lemcileri tan²mayabilirler. Bu nedenle Windows 95 iτin ⁿretilmi■ Norton Utilities 95Æin SysInfoÆsunu kullanman²z² ÷neririz. Tabii i■lemcinizi test etmek iτin daha ucuz y÷ntemler de var. Bunlardan biri DOS ile birlikte gelen MSD program²; ancak bu da Pentium i■lemcileri tan²m²yor. Bu yⁿzden size PC World BBSÆe ba≡lanarak elde edebilece≡iniz SYSCHK isminde bir shareware program ÷nerece≡iz. Bu program BBSÆimizin 2 noÆlu alan²nda, DOS yard²mc²lar² b÷lⁿmⁿnde bulunuyor. Yaln²z i■lemcinizi test ederken program² DOSÆa geτerek kullanmaya dikkat edin; Windows 95 alt²nda yanl²■ de≡er verebiliyor. Ayr²ca program²n baz² Cyrix i■lemcilerin h²z²n² yanl²■ verdi≡ini de g÷zledik. Sabit Disk. Yukar²da bahsetti≡imiz programlar² sabit diskinizin kapasitesini ve h²z²n² ÷lτmek iτin de kullanabilirsiniz. Ayr²ca DOS komut sat²r²nda DIR komutu ile sabit diskinizin kapasitesini ÷≡renebilirsiniz. Burada dikkat edilmesi gereken nokta sabit diskin ônominalö kapasitesi ile gerτek kapasitesinin farkl² olabilece≡i. ╓rne≡in 850 MB olarak sat²lan bir sabit disk 830 MB kapasitede olabilir. 10-15 MBÆl²k eksiklikleri dikkate almay²n. Ekran kart². Bir ekran kart²n² test ederken dikkat edilmesi gerekenler, kart²n yonga modeli ve bellek kapasitesidir. ╓zellikle bellek kapasitesi Windows alt²nda g÷rebilece≡iniz renk say²s²n² g÷sterir. Yukar²daki programlar bellek kapasitesini tam olarak vermese bile hangi τ÷zⁿnⁿrlⁿkte maksimum ne kadar renk g÷rebilece≡inizi bildiriyor. CD-ROM Sⁿrⁿcⁿ. Windows 95 alt²nda CD sⁿrⁿcⁿnⁿzⁿn h²z²n² belirleyen shareware programlar² yine BBSÆimizde bulabilirsiniz. Ancak bu tⁿr programlara ula■am²yorsan²z kendi kendinize de bir ÷lτⁿm yapabilirsiniz. Bunun iτin iτinde bⁿyⁿkτe bir dosya (en az 4-5 MB) olan bir CD-ROM bulun ve bu dosyay² CD-ROMÆdan sabit diskinize kopyalay²n. Kronometre tutarak dosyan²n kaτ saniyede kopyaland²≡²n² ÷lτⁿn. Basit bir matematik i■lemi ile transfer h²z²n² KB/sn cinsinden hesaplay²n. Sonuτ 150 KB/sn civar²nda ise sⁿrⁿcⁿnⁿz tek h²zl², 300 KB/sn civar²ndaysa iki h²zl², 600 KB/sn civar²nda ise 4 h²zl², 900 KB/sn civar²nda ise 6 h²zl²d²r. Tabi bu basit y÷ntemde sabit diskin h²z² da etkili olabilece≡i iτin sonuτ biraz fark edebilir; ancak ⁿτ a■a≡² be■ yukar² sⁿrⁿcⁿnⁿzⁿn h²z²n² bulabilirsiniz. Bellek. RAM bellek kapasitesini yukar²da belirtti≡imiz programlarla oldu≡u gibi yine sistem aτ²l²■²nda verilen bilgilerden, veya DOS komut sat²r²nda MEM yazarak ÷≡renebilirsiniz. Elbette Norton Utilities gibi ticari programlar PCÆnizin ÷zellikleri hakk²nda size daha τok bilgi vereceklerdir. Ancak fazla detaya girmeden, ald²≡²n²z donan²m²n temel ÷zelliklerinden emin olmak istiyorsan²z yukar²da aτ²klad²≡²m y÷ntemlerden yararlanabilirsiniz. Donan²m ve Yaz²l²m ProblemleriDonan²m ar²zalar²n² bulmak ortalama bir PC kullan²c²s²n²n harc² de≡ildir. Ancak olas² bir ar²za veya kusuru tespit etmek iτin PCÆnizi sat²n al²r almaz hemen programlar²n²z² kurman²z² ve denemenizi ÷neririz. B÷ylece kusuru (varsa) daha h²zl² farkedebilir ve sat²c² firmadan talepte bulunabilirsiniz. ╓zellikle bilgisayar²n²z²n performans² normalin τok alt²ndaysa bu ya bir donan²m ar²zas²ndan kaynaklan²yordur, ya da donan²m ayarlar² yanl²■ yap²lm²■ olabilir. Gecikmeden sat²c² firmaya ba■vurman²z² ve τ÷zⁿm istemenizi ÷neririz. Performans dⁿ■ⁿklⁿ≡ⁿ ile ilgili dⁿ■ⁿncenizin do≡rulu≡undan emin olmak iτin ayn² konfigⁿrasyona sahip PCÆsi olan tan²d²klar²n²z²n g÷rⁿ■ⁿne ba■vurabilirsiniz; ancak performans²n pek τok konfigⁿrasyon detay²na ve elbette kullan²lan malzemenin kalitesine ba≡l² olaca≡²n² da unutmay²n. Tabii, performans taleplerinde rasyonel davranmayan kullan²c²lar da sorunlar²na τ÷zⁿm bulamayabilirler. ╓rne≡in geτti≡imiz ay okurlar²m²zdan biri yeni bilgisayar²n²n Windows 95Æi 35 saniyede aτt²≡²ndan ■ikayet etti. S÷yledi≡ine g÷re arkada■lar²n²n benzer konfigⁿrasyona sahip makinelerinde ise bu sⁿre 6-7 saniye imi■. Kendisine bilgisayar²n dⁿ≡mesine bas²ld²≡² andan Windows 95 τal²■ana kadarki sⁿrede, sistemin τe■itli donan²m ayg²tlar²n² test etti≡ini; ÷rne≡in RAM fazla ise, CD-ROM ve ses kart² varsa bunlar² test etmek iτin fazladan sⁿre gerekece≡ini aτ²klad²k. Ayr²ca dⁿnyan²n hiτ bir yerinde performans testlerinin aτ²l²■ sⁿresine bak²larak yap²lmad²≡²n², as²l ÷nemli olan²n uygulamalar ⁿzerinde ÷lτⁿlen sⁿreleri oldu≡unu belirttik. Okurumuz ikna olmad², ancak gerτek bu; aτ²l²■ h²z² ana karttan anakarta de≡i■ebilir. Serbest piyasa ekonomisinde ya■ad²≡²m²za g÷re, kimse firmalara ôNeden bu anakart² kulland²n? Diyemez; tabii o anakart ar²zal² olmad²≡² sⁿrece. Yeni al²nan bir bilgisayardaki yaz²l²m sorunlar² ise genelde kullan²c²n²n tecrⁿbe eksikli≡inden kaynaklan²yor; ÷zellikle de bu sorunlar²n donan²m sorunlar² ile kesi■ti≡i yerlerde. ╟ak²■an IRQÆlar, τe■itli uyumsuzluklar, zaman alsa da τo≡u kez τ÷zⁿmlenebilir. Sorunun tⁿrⁿne g÷re sat²c² firmadan hizmet beklemek en do≡al hakk²n²z. Ancak TⁿrkiyeÆde henⁿz firmalar sat²■ sonras² hizmet konusunda yeterli dⁿzeye gelmi■ de≡iller; baz²lar² ⁿcret isteyebiliyor, baz²lar² ise ilgilenmeyebiliyor. TKKÆda bu konuyla ilgili net bir dⁿzenleme yok; bu yⁿzden gerekli ÷nlemleri sizin alman²z gerekebilir. ╓rne≡in almaya karar verdi≡iniz yaz²l²m ve donan²m ayg²tlar²n² sisteminizle birlikte alman²z, hem maliyetini ucuza τ²karacakt²r, hem de bu gibi problemlerin teslimat ÷ncesinde firma taraf²ndan giderilmesini sa≡layacakt²r. Son olarak, kar■²la■t²≡²m²z problemlerden birine, kopya yaz²l²m da≡²t²m²na de≡inmek istiyorum. Baz² firmalar sistemlerinin sat²■²n² art²rmak iτin birlikte kopya yaz²l²mlar dolu bir CD vermeyi ÷neriyor. Yasalara ayk²r² olan bu ÷neri size cazip gelebilir; ancak virⁿs gibi problemlerle kar■²la■t²≡²n²zda, programlar² kuramad²≡²n²zda veya verilen programlar sisteminizdeki di≡er programlar² bozdu≡unda destek beklemeyin: sat²c² firma birden b÷yle bir CD verdi≡ini unutuyor. Bu tⁿr firmalara TⁿrkiyeÆde kopya yaz²l²m da≡²t²m²na kar■² kurulan BSA ile sⁿrekli ili■ki halinde oldu≡umuzu ve bize gelen tⁿketici ■ikayetlerinde bu tⁿr bir durumla kar■²la■²rsak sorunu do≡rudan onlara iletece≡imizi hat²rlatmay² gerekli g÷rⁿyorum.
▌leti■im iτin: Volkan Ersoy versoy@pcworld.com.tr |